CTET Syllabus CTET Exam CTET Syllabus in Hindi PDF 2023

CTET Syllabus, CTET Exam Syllabus, CTET syllabus in Hindi, CTET syllabus pdf, CTET syllabus pdf in Hindi, CTET Exam syllabus

CTET Exam Syllabusआज हम CTET Exam के Syllabus के बारे में बात करेंगे अब CTET Exam की परीक्षा Online कराई जाती है इस परीक्षा में दो पेपर होते हैं  CTET Paper – 1 प्राथमिक स्तर कक्षा (I-V) के शिक्षकों हेतु और Paper – 2 Class (6- 8) के लिए कराया जाता है-

✅CTET Exam (I-V) Paper -1 Primary Level 

  1. बाल विकास एवं शिक्षा शास्त्र (Child Development & Pedagogy) 
  2. अंग्रेजी भाषा (English Language)
  3. संस्कृत भाषा (Sanskrit Language)
  4. हिन्दी भाषा (Hindi Language
  5. पर्यावरण अध्ययन (Environmental Studies)
  6. गणित (Mathematics) 

✅CTET Paper 1 Exam Pattern

  1. CDP : 30 Question
  2. Math : 30 Question
  3. EVS : 30 Question
  4. Hindi : 30 Question
  5. English : 30 Question
  6. Sanskriti : 30 Question

✅CTET Paper 2 (Science) Pattern

  1. CDP : 30 Question
  2. Hindi : 30 Question
  3. English : 30 Question 
  4. Math + Science : 60 Question
\
CTET Syllabus, CTET Exam, CTET Syllabus in Hindi 2023

✅पर्यावरणीय अध्ययन (EVS) Syllabus : 

CTET Exam (I-V) पर्यावरणीय अध्ययन के 30 प्रश्न निम्नलिखित टॉपिक से पूछे जाते हैं  इनमें से 15 प्रश्न विषय वस्तु (EVS से) और 15 प्रश्न अध्यापन संबंधी मुद्दे (EVS Pedagogy) से पूछे जाते हैं  1.विषय-वस्तु (EVS) – 15 प्रश्न 2. अध्यापन संबंधी मुद्दे (EVS Pedagogy)- 15 प्रश्न

✅विषय-वस्तु (EVS) 

  • परिवार और मित्र
  • संबंध
  • कार्य और खेल
  • पशु
  • पौधे
  • भोजन
  • आश्रय
  • पानी
  • भ्रमण
  • वे चीजें जो हम बनाते और करते हैं।

✅अध्यापन संबंधी मुद्दे (EVS Pedagogy) 

  • ईवीएस की अवधारणा और व्याप्ति
  • ईवीएस का महत्व, एकीकृत ईवीएस
  • पर्यावरणीय अध्ययन एवं पर्यावरणीय शिक्षा
  • अधिगम सिद्धांत
  • विज्ञान और सामाजिक विज्ञान की व्याप्ति और संबंध
  • अवधारणा प्रस्तुत करने के दृष्टिकोण
  • क्रियाकलाप
  • प्रयोग/व्यावहारिक कार्य
  • चर्चा
  • सीसीई
  • शिक्षण सामग्री/उपकरण
  • समस्याएं

✅CTET (CDP) Syllabus : 

CTET Exam (I-V) Pedagogy (बाल विकास और अध्यापन) – 30 प्रश्न पूछे जाते हैं

  1. बाल विकास (प्राथमिक विद्यालय का बालक- 15 Question 
  2. समावेशी शिक्षा की अवधारणा तथा विशेष आवश्यकता वाले बालकों को समझना- 5 Question 
  3. अधिगम और अध्यापन- 10 Question

✅बाल विकास (प्राथमिक विद्यालय का बालक) 

1. विकास की अवधारणा तथा अधिगम के साथ उसका संबंध

2. बालकों के विकास के सिद्धान्त

3. आनुवांशिकता और पर्यावरण का प्रभाव 

4. सामाजीकरण प्रक्रियाएँ : सामाजिक विश्व और बालक (शिक्षक, अभिभावक और  मित्रगण)  

5. पाइनेट, कोहलवर्ग और वायगोट्स्की :  निर्माण और विचित संदर्श

6. बाल-केन्द्रित और प्रगामी शिक्षा की अवधारणाएँ 

✅7. बौद्धिकता के निर्माण का विवेचित संदर्श 

8. बहुआयामी बौद्धिकता 

9. भाषा और चिंतन

10. समाज निर्माण के रूप में लिंग, लिंग भूमिकाएं लिंग-पूर्वाग्रह और शैक्षणिक व्यवहार

11. शिक्षार्थियों के मध्य वैयक्तिक विभेद, भाषा, जाति, लिंग, समुदाय, धर्म आदि की विविधता पर आधारित विभेदों को समझाना | 

12. अधिगम के लिए मूल्यांकन और अधिगम का मूल्यांकन के बीच अंतर, विद्यालय आधारित मूल्यांकन, सतत एवं व्यापक मूल्यांकन संदर्श और व्यवहार 

13. शिक्षार्थियों की तैयारी के स्तर के मूल्यांकन के लिए (कक्षा में शिक्षण और विवेचित चितन के लिए तथा शिक्षायों की उपलब्धि के लिए उपयुक्त प्रश्न तैयार करना।

✅समावेशी शिक्षा की अवधारणा तथा विशेष आवश्यकता वाले बालकों को समझना 

1. गैर-लाभप्राप्त और अवसर वचित शिक्षार्थियों सहित विभिन्न पृष्ठभूमियों से आए शिक्षणार्थियों की आवश्यकताओं को समझना।

2. अधिगम संबंधी समस्याएं, कठिनाई वाले बालकों की आवश्यकताओं को समझना।

3. मेधावी, सृजनशील, विशिष्ट प्रतिभावान शिक्षणार्थियों की आवश्यकताओं को समझना। 

✅अधिगम और अध्यापन 

1. बालक किस प्रकार सोचते हैं और सीखते हैं, बालक विद्यालय प्रदर्शन में सफलता प्राप्त करने में कैसे और क्यों ‘असफल’ होते हैं।

2. अधिगम और अध्यापन की बुनियादी प्रक्रियाएँ, बालकों की अधिगम कार्यनीतियाँ : सामाजिक क्रियाकलाप के रूप में अधिगम अधिगम के सामाजिक संदर्भ।

3. एक समस्या समाधानकर्ता और एक ‘वैज्ञानिक अन्वेषक’ के रूप में बालक

4. बालकों में अधिगम की वैकल्पिक संकल्पना, अधिगम प्रक्रिया में महत्वपूर्ण चरणों के रूप में बालक की ‘त्रुटियों’ को समझना।

5. बोध और संवेदनाएं

6. प्रेरणा और अधिगम

7. अधिगम में योगदान देने वाले कारक-निजी एवं पर्यावरणीय ।

CTET Syllabus, CTET Exam, CTET Syllabus in Hindi 2023
CTET Syllabus, CTET Exam, CTET Syllabus in Hindi 2023

✅CTET Math Syllabus : 

CTET (I-V) Exam में  गणित (Math) के 30 प्रश्न पूछे जाते हैं 1. विषय-वस्तु -15 प्रश्न  2. अध्यापन संबंधी मुद्दे (Math Pedagogy) – 15 प्रश्न

✅1.विषय-वस्तु

  • ज्यामिति 
  • आकार और स्थानिक समझ
  • हमारे चारों ओर विद्यमान ठोस पदार्थ 
  • संख्याएं
  • जोड़ना और घटाना 
  • गुणा करना • विभाजन 
  • मापन 
  • भार 
  • समय 
  • परिमाण 
  • आंकड़ा प्रबंधन
  • पैटर्न 
  • राशि

✅2.अध्यापन संबंधी मुद्दे (Math Pedagogy) 

  • गणितीय/तार्किक चिंतन की प्रकृति; बालक के चिंतन एवं तर्कशक्ति पैटनों तथा अर्थ निकालने और अधिगम की कार्यनीतियों को समझना
  • पाठ्यचर्या में गणित का स्थान
  • गणित की भाषा
  • सामुदायिक गणित
  • औपचारिक एवं अनौपचारिक पद्धतियों के माध्यम से मूल्यांकन
  • शिक्षण की समस्याएं
  • त्रुटि विश्लेषण तथा अधिगम एवं अध्यापन के प्रासंगिक पहलू
  • नैदानिक एवं उपचाराताक प्रिथा..

✅CTET Hindi Syllabus : 

CTET (I-V) में  हिन्दी (Hindi) के 30 प्रश्न पूछे जाते हैं  हिन्दी Language – 1  है तब सिलेबस – भाषा बोधगम्यता – 15 प्रश्न, भाषा विकास का अध्यापन – 15 प्रश्न

✅(क) भाषा बोधगम्यता : अपठित अनुच्छेदों को पढ़ना –  दो अनुच्छेद एक गद्य अथवा नाटक और एक कविता जिसमें बोधगम्यता, निष्कर्ष, व्याकरण और मौखिक योग्यता से सम्बन्धित प्रश्न होंगे (गद्य अनुच्छेद साहित्यिक, वैज्ञानिक, वर्णनात्मक अथवा तर्कमूलक हो सकता है) 

✅(ख) भाषा विकास का अध्यापन – 15 प्रश्न

  • अधिगम और अर्जन 
  • भाषा अध्यापन के सिद्धांत
  • सुनने और बोलने की भूमिका : भाषा का कार्य तथा बालक इसे किस प्रकार एक उपकरण के रूप में प्रयोग करते हैं।
  • मौखिक और लिखित रूप से विचारों के सम्प्रेषण के हि किसी भाषा के अधिगम में व्याकरण की भूमिका निर्णायक संदर्श
  • एक मित्र कक्षा में भाषा पढ़ाने की चुनौतियाँ, भाषा कठिनाइयाँ त्रुटियाँ और विकार
  • भाषा कौशल
  • भाषा बोधगम्यता और प्रवीणता का मूल्यांकन करनाबोलना, सुनना, पढ़ना और लिखना 
  • अध्यापन –  अधिगम सामग्रियाँ :  पाठ्यपुस्तक, मल मीडिया सामग्री, कक्षा का बहुभाषायी संसाधन
  • उपचारात्मक अध्यापन

✅Hindi (Language -2 ) 

30 प्रश्न CTET (I-V) में  हिन्दी (English) के 30 प्रश्न पूछे जाते हैं  हिन्दी Language – 2  है तब सिलेबस – भाषा बोधगम्यता – 15 प्रश्न, भाषा विकास का अध्यापन – 15 प्रश्न

✅भाषा बोधगम्यता : दो अनदेखे गद्य अनुच्छेद (तर्कमूलक अथवा साहित्यिक अथवा वर्णनात्मक अथवा वैज्ञानिक) जिनमें बोधगम्यता, निष्कर्ष व्याकरण और मौखिक योग्यता से संबंधित प्रश्न होंगे 

✅भाषा विकास का अध्यापन 

  • अधिगम और अर्जन
  • भाषा अध्यापन के सिद्धान्त
  • सुनने और बोलने की भूमिका, भाषा का कार्य तथा बालक इसे किस प्रकार एक उपकरण के रूप में प्रयोग करते हैं।
  • मौखिक और लिखित रूप में विचारों के सम्प्रेषण के लिए। किसी भाषा के अधिगम में व्याकरण की भूमिका पर निर्णायक संदर्श 
  • एक भिन्न कक्षा में भाषा पढ़ाने की चुनौतियाँ, भाषा की कठिनाइयां त्रुटियाँ और विकार
  • भाषा कौशल
  • भाषा बोधगम्यता और प्रवीणता का मूल्यांकन करना :  बोलना, सुनना, पढ़ना और लिखना
  • अध्यापन : अधिगम सामग्री पाठ्यपुस्तक, मल्टीमीडिया सामग्री, कक्षा का बहुभाषायी संसाधन
  • उपचारात्मक अध्यापन

✅ENGLISH CTET Syllabus : 

Language I. 30 Questions

  • Language Comprehension : 15 Questions
  • Pedagogy of Language Development : 15 Questions

✅(a) Language Comprehension :Reading unseen passages- two passages one prose or drama and one poem with questions on comprehension, inference, grammar and verbal ability (Prose passage may be literary, scientific, narrative or discursive) 

(b) Pedagogy of Language Development

  • Learning and acquisition
  • Principles of language Teaching
  • Role of listening and speaking; function of language and how children use it as a tool
  • Critical perspective on the role of grammar in learning a language for communicating ideas. verbally and in written form.
  • Language Skills
  • Evaluating language comprehension proficiency: speaking, listening, reading and writing
  • Teaching-learning materials: Textbook, multi- media materials, multilingual resource of the classroom
  • Remedial Teaching

✅English Language – II 

30 Questions Asked only

  • Language Comprehension : 15 Questions
  • Pedagogy of Language Development : 15 Question

✅(a) Comprehension : Two unseen prose passages (discursive or literary or narrative or scientific) with question on comprehension, grammar and verbal ability 

(b) Pedagogy of Language Development 

  • Learning and acquisition
  • Principles of language Teaching Role of listening and speaking: function of language and how children use it as a tool
  • Critical perspective on the role of grammar in learning a language for communicating ideas verbally and in written form;
  • Challenges of teaching language in a diverse classroom; language difficulties, errors and disorders
  • Language Skills
  • Evaluating language comprehension and proficiency: speaking, listening, reading and writing 
  • Teaching-learning materials: Textbook, multi- media materials, multilingual resource of the classroom
  • Remedial Teaching

✅CTET संस्कृत (I-V) Syllabus : 

(LANGUAGE-1 30, LANGUAGE – II = 30 ) 1. एकम् अपठित गद्यांशम् आधारीकृत्य निम्नलिखित-व्याकरण सम्बन्धिनः प्रश्नाः-

शब्दरूप धातुरूप कारक-विभक्ति-उपसर्ग-प्रत्यय-सन्धि- समास-लकार- सर्वनाम विशेष्य-विशेषण-लिङ्ग-अव्ययेषु प्रश्ना

2. एकम् अपठितं पद्यांशं वा श्लोकम् आधारीकृत्य निम्नलिखित- बिन्दुसम्बन्धिनः व्याकरण प्रश्नाः- सन्धि-समास-कारक-प्रत्यय-छन्द-लकारसम्बन्धिनः प्रश्नाः । विशेष्य-विशेषण-लिङ्गसम्बन्धिनः प्रश्नाः

3. संस्कृतानुवादः, स्वर-व्यंजन- उच्चारणस्थानानि, वाच्यपरिवर्तनम् (लट्लकारे) अशुद्धिसंशोधनम्, संस्कृतसूक्तयः

4. (i) संस्कृतभाषा शिक्षण-विधयः । 

    (ii) संस्कृतभाषा-शिक्षण-सिद्धान्ताः।

    (iii) संस्कृतशिक्षणाभिरुचिप्रश्नाः ।

5. संस्कृतभाषाकौशलस्य विकासः (श्रवणम्, सम्भाषणम्, पठनम्, संस्कृतशिक्षण-अधिगमसाधनानि, लेखनम्) संस्कृतशिक्षणे समस्तसंप्रेषणस्य साधनानि, संस्कृतपाठ्यपुस्तकानि

6. संस्कृतभाषाशिक्षणस्य मूल्याङ्कनसम्बन्धिनः प्रश्नाः मौखिक – लिखितप्रश्नानां प्रकाराः, सततमूल्याङ्कनम्, उपचारात्मक-शिक्षणम्।

1 thought on “CTET Syllabus CTET Exam CTET Syllabus in Hindi PDF 2023”

Leave a Comment

क्या आप भी चाय के बारे में ये बातें जानते हैं कमल कहाँ खिलता है? लौकी का जूस पीते ही होंगे यह फायदे दुनिया का ऐसा फल जिसे हवाई जहाज में ले जाना कानूनी अपराध है।